Mart Vrieze
In totaal bundelt de Omgevingswet algemene maatregelen van bestuur, ministeriële regelingen en wetten. De huidige wet- en regelgeving omvat 26 wetten, 120 ministeriële regelingen en 120 algemene maatregelen van bestuur. De Omgevingswet reduceert al deze regelgeving om naar 1 wet, met 10 ministeriële regelingen en 4 algemene maatregelen van bestuur. En om aan te tonen dat dit niet slechts een oppervlakkige reductie is: het totale aantal wetsartikelen worden teruggebracht van 5000 naar 350.
Om deze voordelen te behalen en tegelijk een aanzienlijke reductie in complexe wet- en regelgeving te realiseren is de Omgevingswet vooral een nieuwe manier om de ruimtelijke ordening en milieu te combineren
De omgevingsvisie en het omgevingsplan zijn belangrijke instrumenten in de Omgevingswet. In de omgevingsvisie zetten de gemeente, provincie en de rijksoverheid uiteen hoe zij een bepaald gebied willen ontwikkelen en beschermen. Waar nu rijksregels gelden, wordt het straks aan de gemeenten zelf om te sturen. Het omgevingsplan is een gedetailleerdere invulling van deze omgevingsvisie. Per gebied worden er functies toegekend.
In het omgevingsplan hoeft niet tot in detail uitgewerkt te worden wat er in het bepaalde gebied moet komen. Een omgevingsplan geeft echter wel een aantal omgevingswaarden mee. Zo kan een omgevingsplan in één gebied verschillende normen hanteren. Op die manier wordt er ruimte geboden aan nieuwe initiatieven. Binnen de functies en omgevingswaarden mogen initiatiefnemers plannen indienen. Per gebied wordt er door de gemeente bepaald welke normen gehanteerd worden voor bijvoorbeeld geluid, geur en trillingen. Binnen de omgevingswaarden mag de gemeente dus zelf afwijken op de door haar gekozen standaard.
De Omgevingswet kijkt niet naar een aanvraag of perceel maar kijkt daardoor naar het grotere gebied. Nu vindt veel van de vergunningverlening plaats op een lager (individueel) niveau. Door naar een gebied als geheel te kijken in plaats van afzonderlijke initiatieven apart te beoordelen, kunnen de voordelen van de Omgevingswet worden gerealiseerd. Zo kunnen er uitzonderingen gemaakt worden per gebied omdat het gebied als geheel binnen de gestelde kaders blijft. Hiermee kan de Omgevingswet voor de nodige flexibiliteit zorgen zonder afbreuk te doen aan het gestelde doel.
Vooral organisaties die actief zijn op het gebied van milieu, natuur, ruimtelijke ordening en water moeten bij elkaar komen om te kijken wat er mogelijk is. Zij moeten samenwerken en dit vraagt echt een andere manier van denken van deze organisaties. De verandering in de manier van werken zal een enorme impact hebben op gemeenten en spelers in de keten. Van nature zijn mensen geneigd om vast te houden aan vertrouwde werkwijzen. Het succes van de Omgevingswet zal dan ook voor een groot gedeelte afhangen van factoren als gedrag en houding, ofwel de zachte kant.
Ook gemeenten onderling moeten intensiever samenwerken en veel eerder in het proces met elkaar aan tafel zitten. Afstemming tussen de verschillende omgevingsplannen is essentieel bij het behalen van de voordelen van de Omgevingswet. Immers, wanneer gemeente B een gebied in het omgevingsplan indeelt als ontwikkelgebied voor zware industrie, met brede kaders voor bijvoorbeeld geur en geluid, heeft dat veel effect op het aangrenzende gebied van gemeente A. Misschien dat de omgevingswaarden van gemeente A op dat aangrenzende gebied daardoor ruimschoots worden overschreden. Dit voorbeeld illustreert het belang van samenwerken en het afstemmen van de plannen.
Veel van de doelen van de Omgevingswet worden gerealiseerd door een goede ICT-dienstverlening. Want hoewel de gemeente een prominente rol krijgt bij de implementatie van de Omgevingswet zijn er natuurlijk meerdere organisaties betrokken bij het organiseren en vormgeven van de leefomgeving. Zo zijn er bijvoorbeeld de Waterschappen die een belang hebben bij het goed beheer van de waterkwaliteit en dient de veiligheidsregio te zorgen voor een veilige leefomgeving. Alle betrokken organisaties dienen daarom aan te sluiten op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).
Het DSO is het platform dat de integrale manier van samenwerken moet gaan faciliteren. Alle digitale informatie is straks op 1 plek te vinden: het Omgevingsloket. Via dit loket kan iedereen (burger en bedrijfsleven) snel zien wat mag en wat niet volgens de Omgevingswet. Volgend jaar staat een tussentijdse oplevering van het DSO gepland. Dit stelt organisaties in staat voorbereidingen te treffen voor de definitieve implementatie in 2021.
Welke strategie organisaties kiezen hangt af van het volwassenheidsniveau van de informatievoorziening en ICT-afdeling.